કેસર સમગ્ર વિશ્વમાં સૌથી મોંઘા મસાલાઓમાંથી એક છે એ બધા જાણે જ છે. ઘણા લોકો તેમને લાલ મસાલા તરીકે પણ ઓળખે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે કેસરનો છોડ સૌપ્રથમ ગ્રીસમાં ઉદ્દભવ્યો હતો અને હાલમાં ગ્રીસ સિવાય પણ ઈરાન, સ્પેન અને ચીન સહિત ઘણા દેશોમાં ઉગે છે. તે ક્રોકસ સેટીવસ, એક દુર્લભ ફૂલમાંથી ઉદ્દભવે છે. કેસરને સદીઓથી તેના ઔષધીય ગુણધર્મો માટે તેને ઓળખવામાં આવે છે. કેસર એ સૌંદર્ય પ્રસાધનો ઉદ્યોગમાં એક મૂલ્યવાન ઘટક છે. પરંપરાગત રીતે, કેસરનો ઉપયોગ ખોરાકને રંગ અને સ્વાદ આપવા માટે કરવામાં આવે છે. કેસર શરદી અને ઉધરસ, પેટની સમસ્યાઓ, ગર્ભાશયના રક્તસ્રાવ, અનિદ્રા, પેટનું ફૂલવું અને હૃદયની તકલીફ માટે સારું છે. પરંતુ કેસર તમારી ત્વચાને તેજસ્વી, શાંત અને સુરક્ષિત કરવાના ગુણધર્મો પણ આપણાવે છે. કેસરમાં રહેલું પોટેશિયમ કોષોની રચના અને સમારકામમાં મદદ કરે છે. કારણ કે તેમાં ઘણા વિટામિન્સ અને એન્ટીઑકિસડન્ટો છે જે ત્વચા માટે ફાયદાકારક છે. તે બળતરા વિરોધી છે અને ત્વચાને શાંત કરે છે. તે એન્ટિફંગલ છે અને તેનો ઉપયોગ ખીલની સારવાર માટે થઈ શકે છે. કેસરને હર્બલ ઉપચારમાં અવ્વલ નામ આપ્યું છે. આંકડા દર્શાવે છે કે કેસરનું ઉત્પાદન વાર્ષિક ઓછામાં ઓછા 300 ટન જેટલું થાય છે, અને એકલા ઈરાન આ એકંદર ઉત્પાદનમાં 76% ફાળો આપે છે. જો તમે ઉચ્ચ ગુણવત્તાની કેસર ખરીદો છો. તો તે અસલી છે કે નકલી છે એ જાણવા માટે પાણીમાં પલાળવા માટે રાખો અને કેસરને પાણીની અંદર રંગ બદલતા 15 મિનિટનો સમય લાગે અને એક સરસ સુખદ સુંગંધ છોડે એટલે માનવાનું કે તે અસલી કેસર છે. ચહેરા માટે કેસરનો ઉપયોગ કેસર ફેસ પેક, ફેસ સ્ક્રબ અને ટોનર બનાવીને કરી શકાય છે. દરરોજ રાત્રે સૂતા પહેલા આ પીવાથી સારી ઊંઘ આવે છે. ગર્ભવતી માતાઓને દૂધ અને કેસર આપવામાં આવે છે કારણ કે તે ગર્ભાશયમાં રહેલા ગર્ભ માટે સારું છે.
કેસર ત્વચા સંભાળ માટે કેટલું ઉપયોગી છે:
જો તમને ત્વચા માટે કેસરનો ઉપયોગ કરવામાં રસ હોય, તો નીચેની પદ્ધતિઓ અજમાવી જુઓ.
કેસર માસ્ક
ત્વચા માટે કેસરનો સૌથી મહત્વપૂર્ણ ઉપયોગ એ ખીલ અને ડાઘ સામે અસરકારક રીતે લડવાની તેની ક્ષમતા છે. તેમાં ઉચ્ચ બળતરા વિરોધી અને એન્ટીબેક્ટેરિયલ ગુણધર્મો છે જે તેને ખીલ-ગ્રસ્ત ત્વચાની સારવાર અને સાફ કરવા માટે એક સંપૂર્ણ ઘટક બનાવે છે. સારી અને સુંદર ત્વચાના માટે તમારે આવશ્યક છે તો બસ એક કેસર માસ્કની. મધ અને કેસરને મિક્સ કરીને આ મિશ્રણને તમારા ચહેરા પર લગાવો અને પછી 10 થી 15 મિનિટ પછી સુકાય એટલે ધોઈ નાખો.
કેસર ટોનર
સ્કિનકેર રૂટિનના ભાગરૂપે ટોનરની લોકપ્રિયતા તેની ટોચ પર છે. જો કે, બ્રાન્ડેડ ટોનરમાં રોકાણ કરવા તૈયાર ન થવું એ એક સમજદાર પસંદગી છે. તમે માત્ર થોડા જ ઝડપી પગલાઓમાં ત્વચાના કાયાકલ્પ માટે કુદરતી ટોનર તરીકે કેસરનો ઉપયોગ કરી શકો છો. એક ચમચી મધમાં થોડું કેસરનું મિશ્રણ કરીને લગાવવાથી પરિણામ નજર સામે જ દેખાશે.
કેસર જેલ
કેસર જેલની ઠંડક અસર બળતરા માટે મુખ્ય છે. ગુલાબજળ, એલોવેરા જેલ અને કેસરના મિશ્રણને મિક્સ કરીને તમારી ત્વચા પર લગાવવું. જ્યાં સુધી મિશ્રણ શોષાય નહીં ત્યાં સુધી ઘસો.
પિગમેન્ટેશન ઘટાડે છે
જો તમે તમારા ચહેરા અને ત્વચા પર અવ્યવસ્થિત પિગમેન્ટેશન અથવા તમારા શરીરની આસપાસ ઘાટા નિશાનો વિશે ચિંતિત છો, તો હળદર સાથે કેસરનો ઉપયોગ કરવો ખૂબ ફાયદાકારક હોઈ શકે છે.
કેસર નેચરલ ગ્લો આપવા માટે
વાતાવરણમાં રહેલા હાનિકારક પદાર્થો જેમ કે પ્રદૂષણ, ઝડપથી બદલાતું હવામાન, ધૂળ વગેરે ત્વચા પર પ્રતિકૂળ અસર કરી શકે છે, જેનાથી તે બહારથી નિસ્તેજ અને કાળી દેખાય છે. દરરોજ રાત્રે સુતા પહેલા ચહેરા પર કાચું દૂધ અને કેસરના દોરાને નિયમિત રીતે લગાવવાથી ત્વચામાં જીવનનો શ્વાસ લેવાની ક્ષમતા આવી જશે.
કેસર તેલ મોઇશ્ચરાઇઝર
મોઇશ્ચરાઇઝર બનાવવા માટે બેઝ ઓઇલમાં કેસર તેલ ઉમેરી શકાય છે. બદામ તેલ અથવા દ્રાક્ષના તેલથી બોટલ ભરો. એમની અંદર કેસરના આવશ્યક લાગે એટલા તેલના 3 થી 5 ટીપાં ઉમેરો. હાથ ધોઈને પછી તમારા ચહેરા પર લગાવો.
એક શક્તિશાળી એન્ટીઑકિસડન્ટ
કેસર વિટામિન સી સહિત એન્ટીઑકિસડન્ટોથી ભરપૂર છે, અને તેમાં બળતરા વિરોધી અને એન્ટીબેક્ટેરિયલ ગુણધર્મો છે. ત્વચાને ચમકદાર બનાવે છે એન્ટીઑકિસડન્ટ ઘટક તરીકે, કેસર કઠોર આડઅસર વિના ત્વચાને ચમકદાર બનાવે છે. તે એક શાંત ઘટક છે અને તે મહાન તેજસ્વી ગુણધર્મો પ્રદાન કરે છે. કેસર એક ત્વચા પુનઃપ્રાપ્તિ-પ્રોત્સાહન એજન્ટ તરીકે જાણીતું છે જે ત્વચાને અંદરથી ઝડપથી રૂઝ આવવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.
વૃદ્ધત્વ વિરોધી ગુણવત્તા
કેસર ત્વચાના કોષોને અંદરથી હાઇડ્રેશન આપીને શુષ્ક ત્વચા સામે લડે છે. આ બદલામાં તમારી ઉંમરને પાછળ ફેરવીને ત્વચાને તાજી અને જુવાન બનાવે છે.
યુવી કિરણોથી રક્ષણ
યુવી કિરણોના વધુ પડતા સંપર્કમાં જો આપણી ત્વચા આવતી હોય તો જલ્દીથી કાળી પડી જવાની સંભાવના રહેતી હોય છે. જેને સન-ટેન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. જો કે, ત્વચા માટે ઓછા જાણીતા કેસરના ફાયદાઓમાંનો એક તેની શાંત અને ત્વચાને હળવા કરવાની ગુણવત્તા છે જે અસરકારક રીતે સન-ટેનને નિશાન બનાવે છે, ત્વચાને અંદરથી ચમકદાર બનાવે છે.
કેસર ઘાને રુજ આપવા માટે
કેસરમાં હીલિંગ ગુણધર્મો છે જે ત્વચાની પુનઃપ્રાપ્તિની પ્રક્રિયાને ઝડપી કરી શકે છે. ઘા અથવા ઈજાગ્રસ્ત ત્વચા પર કેસર લગાવવાથી તે ઝડપથી સાજા થઈ જશે. કેસર લાંબા ગાળે ગુણને હળવા કરવામાં પણ મદદ કરે છે. 2 ચમચી કેસરને પાણીમાં પલાળી લો અને તેની પેસ્ટ બનાવી લો. નાળિયેર તેલના થોડા ટીપાં ઉમેરો અને સીધા જ ડાઘ પર લગાવો. નિયમિત લગાવવાથી ડાઘ મટાડશે અને નિશાનને ઝાંખા કરવામાં મદદ મળશે.
ત્વચાના રંગને ચમકદાર બનાવે છે
તમે ગરમ નહાવાના પાણીમાં કેસરની સેર છાંટી શકો છો. તેને 20 મિનિટ સુધી પલાળી દો. પછી આ પાણીનો ઉપયોગ નહાવા માટે કરો. થોડાક સેરને દૂધમાં 2 કલાક પલાળી રાખો.આ દૂધને તમારા ચહેરા અને ગરદન પર લગાવો.થોડીવાર પછી તેને ધોઈ લો. આનો નિયમિત ઉપયોગ કરો અને ત્વચાને નિખારવા માટે ઉપયોગી નીવડી શકે છે.
કેસર વાળ માટે
એન્ટીઑકિસડન્ટોથી ભરપૂર, કેસર તમારા વાળને પોષણ આપે છે, તેને સ્વસ્થ અને ચમકદાર બનાવે છે. તમારા વાળના તેલમાં કેસરની થોડી સેર ઉમેરો, તેને ગરમ કરો અને નિયમિતપણે તમારા માથાની મસાજ કરવા માટે તેનો ઉપયોગ કરો. આ તમારા માથાની ચામડી અને મજબૂત વાળ આપશે.
કેસર સ્વાસ્થ્ય માટે પણ ખુબ જ ઉપયોગી છે:
યકૃતને સુરક્ષિત કરે છે
કેસરમાં રહેલું સેફ્રનલ લીવરને પર્યાવરણીય ઝેરથી પણ બચાવી શકે છે. લીવર મેટાસ્ટેસિસ સાથે કામ કરતા દર્દીઓ માટે કેસર ઉપયોગી થઈ શકે છે. કેસરમાં રહેલા કેરોટીનોઈડ પ્રતિક્રિયાશીલ ઓક્સિજન પ્રજાતિઓના ઉત્પાદનને રોકવામાં મદદ કરી શકે છે.
પાચન સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે
માનવ જઠરાંત્રિય સમસ્યાઓની સારવાર માટે હજુ કઈ સંશોધન કર્યું નહીં. મોટાભાગના પ્રાણીઓ પર કરેલા અભ્યાસો દર્શાવે છે કે કેસર જઠરાંત્રિય વિકૃતિઓની સારવારમાં એન્ટીઑકિસડન્ટ, એન્ટિ-કેન્સર, બળતરા વિરોધી અને એન્ટિ-હાયપરલિપિડેમિક અસરો દર્શાવે છે.
કેન્સરનું જોખમ ઘટાડી શકે છે
કેસર બે મુખ્ય કેરોટીનોઇડ્સમાં સમૃદ્ધ છે, એટલે કે ક્રોસિન અને ક્રોસેટિન. કેસરનો ઉપયોગ સંભવિત કેન્સરના કેમોપ્રિવેન્ટિવ એજન્ટ તરીકે થઈ શકે છે. અમુક કેરોટીનોઇડ્સમાં ટ્યુમર વિરોધી અસર હોય શકે છે. કેસરની કેન્સર વિરોધી અસરોની ચોક્કસ પદ્ધતિ અસ્પષ્ટ હોવા છતાં, તેના કેરોટીનોઇડ્સ ભૂમિકા ભજવી શકે છે. ચોક્કસ નિષ્કર્ષ પર પહોંચવા માટે મનુષ્યોમાં વધુ પરીક્ષણોની જરૂર છે. ક્રોસિન, તેના સંયોજનોમાંથી એક, કીમોથેરાપ્યુટિક એજન્ટ તરીકે ઉચ્ચ શક્તિ ધરાવે છે.
હૃદયના સ્વાસ્થ્યમાં સુધારો કરી શકે છે
કેસરમાં થાઇમિન અને રિબોફ્લેવિન ભરપૂર હોય છે, આ એક સ્વસ્થ હૃદયને પ્રોત્સાહન આપે છે અને હૃદય સંબંધિત વિવિધ સમસ્યાઓને રોકવામાં મદદ કરે છે કેસર રુધિરાભિસરણ તંત્રને મજબૂત કરીને હૃદય રોગના જોખમને ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. કેસરમાં રહેલા એન્ટીઑકિસડન્ટ ગુણધર્મોને લીધે, કેસર તંદુરસ્ત ધમનીઓ અને રક્તવાહિનીઓને જાળવવામાં મદદ કરે છે. કેસરમાં રહેલું ક્રોસેટિન પરોક્ષ રીતે લોહીના કોલેસ્ટ્રોલના સ્તરને નિયંત્રિત કરે છે અને એથરોસ્ક્લેરોસિસની તીવ્રતા ઘટાડે છે.
કામોત્તેજક તરીકે કામ કરી શકે છે
કેસરમાં રહેલું ક્રોસિન નર ઉંદરોમાં જાતીય વર્તન સુધારી શકે છે. તે ઉંદરોમાં માઉન્ટિંગ આવર્તન અને ઉત્થાનની આવર્તન વધારી શકે છે. કેસર પણ બિનફળદ્રુપ પુરુષોમાં શુક્રાણુ આકારવિજ્ઞાન અને ગતિશીલતા સુધારવામાં અસરકારક હોવાનું જણાયું હતું. જોકે, તે શુક્રાણુઓની સંખ્યામાં સુધારો કરતું જોવા મળ્યું નથી. પુરૂષ વંધ્યત્વની સારવારમાં કેસરની સંભવિત ભૂમિકાને સ્પષ્ટ કરવા માટે મોટા નમૂનાના કદને સંડોવતા વધુ અભ્યાસની જરૂર છે.
બળતરા અને સંધિવા સામે લડવામાં મદદ કરી શકે છે
કેસરમાં રહેલું ક્રોસેટિન ઉંદરોમાં મગજના ઓક્સિજનને પ્રોત્સાહન આપે છે અને સંધિવાની સારવારમાં હકારાત્મક રીતે કાર્ય કરે છે. આ અસર મોટે ભાગે તેની એન્ટીઑકિસડન્ટ પ્રવૃત્તિને આભારી હોઈ શકે છે. કેસરના છોડની પાંખડીઓના અર્કમાં પણ ક્રોનિક બળતરા વિરોધી પ્રવૃત્તિ જોવા મળી હતી.
અનિદ્રાની સારવારમાં મદદ કરી શકે છે
કેસરમાં રહેલ ક્રોસિન આંખની ગતિહીન ઊંઘમાં વધારો કરે છે. કેસરમાં રહેલ અન્ય કેરોટીનોઈડ ક્રોસેટિન પણ નોન-આરઈએમ ઊંઘના કુલ સમયમાં 50% જેટલો વધારો કરી શકે છે. કેસર પૂરક મેજર ડિપ્રેસિવ ડિસઓર્ડર સાથે કામ કરતા પુખ્ત વયના લોકોમાં ડિપ્રેશનના લક્ષણોને સુધારવામાં મદદ કરી શકે છે. સંશોધન મુજબ એક લક્ષણો અનિદ્રા છે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારી શકે છે
કેસર કેરોટીનોઇડ્સથી ભરપૂર છે જે રોગપ્રતિકારક શક્તિને અસર કરે છે. તંદુરસ્ત પુરુષો પર કરવામાં આવેલ અભ્યાસ દર્શાવે છે કે કેસરનો દૈનિક ઉપયોગ અસ્થાયી ઇમ્યુનોમોડ્યુલેટરી અસરો કરી શકે છે.
મગજના સ્વાસ્થ્યને પ્રોત્સાહન આપી શકે છે
કેસરના અર્કના એન્ટીઑકિસડન્ટ અને બળતરા વિરોધી ગુણધર્મો હોવાના કારણે મસાલા કોલિનર્જિક અને ડોપામિનેર્જિક સિસ્ટમ્સ સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરે છે, જે અલ્ઝાઈમર અથવા પાર્કિન્સનના કિસ્સામાં ફાયદાકારક અસરો કરી શકે છે. કેસરમાં રહેલું ક્રોસિન સમજશક્તિમાં ભૂમિકા ભજવી શકે છે. પ્રાણીના નમૂનાઓમાં, કેસરમાં આ કેરોટીનોઈડ અલ્ઝાઈમર, મગજની ઇજાઓ અને સ્કિઝોફ્રેનિયા સંબંધિત મેમરી વિકૃતિઓને ઓછી કરી શકે છે.